De Mona Lisa van het Rijks

Ans Vianen, december 2021

Weggegooid geld?
Hoeveel artikelen zijn er al niet over de Vaandeldrager van Rembrandt van Rijn geschreven sinds op 8 december 2021 bekend werd dat dit schilderij voor 175 miljoen euro met hulp van de Vereniging Rembrandt door het Rijksmuseum is aangekocht door de Staat der Nederlanden? En hoeveel schande is er al niet over gesproken?

Weggegooid geld, overbodige luxe, schandalig, ’t is wat de gek ervoor geeft… Zomaar een paar uitspraken die ik op internet lees. Iedereen heeft er wel een mening over en dan vooral of het schilderij het geld wel waard is.

De leugen regeert

Oh ja, natuurlijk heb ook ik gedemonstreerd tijdens de Mars der Beschaving op het Malieveld in Den Haag in 2011. Het ging toen om bezuinigingen in de kunstsector van ‘slechts’ 200 miljoen euro. Een bezuiniging, ingevoerd door een minister die totaal geen verstand had van wat er zich in de kunstwereld afspeelt, net zoals zoveel van zijn partijgenoten (ik noem geen namen).

Gelukkig heeft hij zichzelf afgeserveerd in de politiek toen hij loog over een ontmoeting in een datsja met de Russische president Poetin. Wist hij niet dat leugentjes altijd uitkomen of komt het omdat zijn partij het niet zo nauw neemt met de waarheid?  

Het ei dat ik kwijt wil

Ik weet het. Ik begeef me op glad ijs door over dit soort dingen te schrijven en weet dat veel mensen het niet eens met me zullen zijn maar toch wil ik mijn ei graag kwijt.

Ja, de Vaandeldrager van Rembrandt van Rijn kost veel geld: 175 miljoen euro. Daar is iedereen het wel over eens. Het is bijna net zoveel als de totale bezuiniging in 2011 waar we zo voor gedemonstreerd hebben. Veel geld voor een stukje doek met wat verf erop. Of een schilderij feitelijk wel zoveel geld waard is, dat is een andere discussie. Daar ga ik het hier niet over hebben.
 Wel wil ik het erover hebben of we ons geld niet beter aan andere dingen kunnen besteden in een tijd waarin er zoveel problemen zijn bij zoveel mensen in ons land en daarbuiten, onze eigen kunstsector niet uitgezonderd. Met dat geld zouden we zoveel mensen persoonlijk kunnen helpen. Ik kan het niet ontkennen: dat is allemaal waar.

En als we het proportioneel gaan bekijken?

Maar het is goed om even verder te kijken. Honderd miljoen voor een schilderij vind ik ook al veel. Maar een ton ook en zelf zou ik een gat in de lucht springen als ik elke week een schilderij voor 500 euro kan verkopen.

Maar ik denk dat we het groter moeten zien. En sommige kansen krijg je maar één keer.

Schaarste zorgt voor prijsopdrijving, kijk bijvoorbeeld naar de huizenmarkt. Feit is dat we allemaal zeker weten dat er geen schilderijen meer van Rembrandt bijkomen. We moeten het dus doen met wat we hebben.

Verder lees ik dat de overheid in 2022 een bedrag verwacht binnen te krijgen van 334,1 miljard euro (!). Ik herhaal: 334,1 miljard euro (!). Ik heb geen idee wat ik me daarbij voor moet stellen en ben bovendien geen rekenwonder. Daarom maak ik het iets concreter.

Stel dat er 1 miljoen-eurobiljetten zouden bestaan. Stel het je voor het gemak gewoon even voor…  Dan zou je voor 1 miljard euro wel 1000 briefjes van een miljoen krijgen. Duizend!!! En dan hebben we het nog slechts over 1 miljard in plaats van 334,1 miljard.
Wat zegt dan nog een bedrag van minder dan 200 miljoen? Dat is toch peanuts voor de iconische Mona Lisa van het Rijks die de Vaandeldrager ongetwijfeld gaat worden als hij eenmaal thuis is?

Aantrekkingskracht

En dan heb ik het er nog niets eens over de aantrekkingskracht die het schilderij gaat hebben op de toeristen die na de pandemie weer in grote getale naar het Rijks komen om dit schilderij in levende lijve te zien. Het schilderij verdient zichzelf hiermee vanzelf terug en levert zodoende een grote bijdrage aan de economie.

Ruimhartige hulp

Maar dat neemt niet weg dat de kunstsector genoegen moet nemen met deze kinderhand van 175 miljoen. Het is de hoogste tijd dat de sector serieus genomen wordt en dat de overheid zich eindelijk eens echt van een ruimhartige en humane kant laat zien. De nood is hoog en veel gevallen schrijnend. De kunstsector verdient een serieuze en volwassen plek in de samenleving gezien de vele mensen die daarin werkzaam zijn.

Kunst en kapitaal

Kunst en kapitaal, kunst en commercie, dat zijn werelden die in het aardse leven thuishoren en rationeel te bevatten en te verklaren zijn.

Kunst is dat niet. Maar: hoe je het ook wendt of keert, kunst raakt aan alle lagen van de maatschappij en aan alle lagen van de bevolking. Iedereen heeft er wel een mening over, maar kunst is zo veelsoortig en soms zo ongrijpbaar dat het niet in een hokje te plaatsen is. Dat maakt het ingewikkeld maar tegelijkertijd zo reuze spannend en interessant. Dat geeft het leven een gouden randje.

Laten we ons binnen de kunstsector daarom liever bezighouden met waar het in de kunst werkelijk om gaat. Ik citeer graag de Britse kunstenaar Grayson Perry die onlangs de Erasmusprijs heeft gewonnen:

‘Het leven is betekenisloos. Mijn belangrijkste taak als kunstenaar is 

om er betekenis aan te geven.’ [1]

Genieten 

Ik spreek voor mezelf maar ik ben dus ontzettend blij dat de Vaandeldrager teruggaat naar de plek waar het hoort. Ik ben ontzettend blij dat we allemaal van dit prachtige schilderij kunnen genieten in plaats van dat het in particuliere handen komt. Daar kunnen die paar rotcenten niet tegenop!