Een workshop die gaat over het verschil tussen lijnen en vlakken en hoe je daarmee het ontwerpproces op gang brengt.
Hoe belangrijk het is dat kinderen zo jong en zo vaak mogelijk met kunst in aanraking komen, heb ik deze week tijdens een talentenmiddag op een basisschool in mijn omgeving weer mogen ervaren. Van de 17 leerlingen die zich hadden ingeschreven voor mijn les, wist er maar 1 wie Picasso was. Maar 1 en dan nog slechts nadat ik een afbeelding van een schilderij van Picasso had laten zien. Picasso, een van de grondleggers van het kubisme en wat mij betreft vanwege zijn veelzijdigheid en vernieuwende inzichten de grootste kunstenaar van de 19e eeuw.
Nu is dat misschien niet het allerbelangrijkste en is het meer relevant dat kinderen ervaren wat kunst ons leert en wat het ons geeft.
Ontspanning, rust, ruimte in je hoofd, concentratie, energie, ideeën, op een andere manier naar de wereld kijken, om maar een paar aspecten op te noemen. Aspecten die we hard nodig hebben in onze huidige hectische samenleving.
Toch zijn deze gaven juist ook mogelijk dankzij de kunstenaars die daarvoor best wat meer erkenning en waardering verdienen dan nu het geval is.
Ik heb een bijzondere fascinatie voor lijnen en verzamel ze dan ook in woorden. Gek misschien voor een kunstenaar die veel met vormen en beelden werkt, maar dat even terzijde.
Deze fascinatie en het werk van Picasso vormden voor mij de inspiratiebron van de les die ik de titel “Spelende lijnen en dansende vlakken” heb meegegeven.
De groep was lekker enthousiast en deed actief mee. Eerst gingen we dieper in op het verschil tussen een lijn en een vlak. Daarna volgde een oefening in het tekenen van verschillende soorten lijnen. Kriskras door elkaar en over andere lijnen heen. Dat is een hele stap voor leerlingen die erin getraind worden om netjes binnen de lijntjes te schrijven en te kleuren.
Dat moet je niet onderschatten.
Maar nu, in deze les konden ze ervaren hoe het voelt als je een agressieve of hoekige lijn tekent in vergelijking met een zachte, lichte, kwetsbare lijn.
Hoe het voelt als je papier te klein is en je over een andere lijn heen moet om door te gaan. Of dat je beslist om dan maar kleiner te gaan tekenen of voortijdig te stoppen. Ongemerkt zijn er zoveel keuzemomenten waar de leerlingen intuïtief en in korte tijd op moeten reageren.
Op de vraag of zulke schetsen echte kunst kunnen worden, werd verschillend geantwoord.
Van: “nee, dit is niks” tot “misschien”, maar een duidelijk “ja” kwam er zelfs niet uit de mond van de leerlingen die het meeste bravoure hadden.
Met behulp van twee kleuren liet ik de leerlingen zien dat het toch heel goed mogelijk was. Ik had als voorbeeld van mijn eigen schets kopieën gemaakt en deze op verschillende manieren ingekleurd.
“Wat zien jullie nu?”, was de vraag die daarop volgde.
“Wow, gras en een gele regenboog!”
“Een golvende zee met boten.”
“Een roze paraplu in de regen.”
Fantastisch, hoeveel mogelijkheden er zijn met eenzelfde uitgangspunt.
Mijn les was geslaagd. De leerlingen konden hun eigen schets nu op waarde schatten, de fantasie kwam op gang en de leerlingen gingen enthousiast aan de slag met het maken van hun eigen kunstwerk.
Het is prachtig om te zien hoe verschillend de resultaten waren. De ene leerling had onbewust de twee complementaire kleuren blauw en oranje gebruikt. Hij wist niets over kleurenleer en dus ook niet dat deze kleuren elkaar versterken.
Verrassend ook dat een jongetje me wist te vertellen dat er wel meer dan 17,1 miljoen verschillende kleuren zijn.
Het werk van een andere leerling was zo kleurrijk dat het gemakkelijk een op een overgezet zou kunnen worden naar een glas-in-lood raam.
Een ander werk weer was grafisch ontzettend sterk vanwege het gebruik van een sterk zwart-wit contrast.
De jongste van de groep verraste me door verschillende kleine vormen in te kleuren en 1 hele grote vorm, waardoor je een dynamisch werk krijgt, maar ook een focuspunt waar je oog naar toe getrokken wordt.
Wat hebben ze van deze les geleerd? Bijvoorbeeld dat je je nooit hoeft te vervelen en niet altijd een computerspelletje nodig hebt om je te vermaken. Pak maar een potlood en een vel papier en begin met lijnen te zetten.
Heb je geen potlood of papier, ga dan naar buiten, pak een tak en ga tekenen in het zand of een stukje zwarte aarde. Of maak lijnen met blaadjes die van de boom afgevallen zijn, met grassprietjes, met steentjes. Alles is mogelijk en duurzamer dan dit kan bijna niet.
Een ander aspect van deze les is dat de kinderen geleerd hebben hoe een ontwerpproces tot stand komt. Gewoon door te starten en niet bang te zijn om fouten te maken. Ze hebben vrijheid ervaren. Ze hebben geleerd dat je in beweging moet komen, iets gaat doen om je doelen te behalen.
En ze hebben geleerd dat fouten niet bestaan. Het zijn leermomenten, stapjes in je proces, om je grenzen te verkennen en te vergroten waardoor je steeds beter wordt in wat je doet en wat je wilt bereiken.
En daar kan je niet vroeg genoeg mee beginnen.
Daarom ben ik er voorstander van dat iedere school weer een vakdocent krijgt met passie voor het vak waar hij of zij zo goed in is en precies weet waar hij of zij mee bezig is, zoals een gymleraar, een docent beeldend, een muziekdocent, een docent drama, met daaraan gekoppeld een eigen specifieke werkruimte.
Daardoor wordt de werkdruk van de vaste docenten verlaagd en kunnen zij zich volledig richten op hun eigen kerntaken terwijl de leerlingen op elk gebied les krijgen in het beste van het beste.
En dat is toch wat we al onze kinderen gunnen?
