Zaterdag kreeg ik de kans om samen met kunstenaars Hristina Tasheva en Edwin Stolk, co-founders van Focus, naar Den Bosch af te reizen om de bolwoningen van Dries Kreijkamp te bezichtigen. Dries is de kunstenaar die de bolwoningen heeft bedacht en ontworpen. Hij overleed in 2014 op 77-jarige leeftijd.
Wat een indruk heeft dit bezoek achtergelaten, zeg! Het is de reis meer dan de moeite waard geweest en ik kan het iedereen aanraden om de bolwoningen in het echt te gaan bekijken.
Waarom? Je krijgt een heel andere beleving dan wanneer je de bolwoningen sec op een afbeelding bekijkt.
In het echt voel je de poëzie.
In het echt zie je hoe de ronde vorm moeiteloos opgaat in het landschap.
In het echt voel je hoeveel vriendelijker de architectuur is dan de rechthoekige woonblokken in de nieuwbouwwijken van na de tweede wereldoorlog.
In het echt voel je de passie van de kunstenaar wiens visie tot uiting komt in de door hem gekozen vorm.
In het echt vraag je je af waarom er niet veel vaker op een professionele manier geëxperimenteerd wordt met alternatieve en duurzame woonvormen zoals dat hier in Den Bosch is gebeurd.
Het is alsof duizenden bollen van een andere planeet hun plekje in de wijk Maaspoort van Den Bosch hebben uitgekozen om zich op aarde te stationeren. In werkelijkheid zijn het er maar vijftig, maar omdat je ze niet allemaal in een keer kunt overzien, zouden het er gemakkelijk veel meer kunnen zijn.
Hoe is het om in zo’n ronde vorm te wonen? Wat voor effect heeft dat op je leefstijl en gedrag? Misschien is het enigszins te vergelijken met molenaars die in hun molen wonen.
Jammer genoeg waren de bolwoningen niet van binnen te bekijken, maar op internet is gelukkig veel documentatie over het interieur te vinden.
De vraag waarom niet veel meer geëxperimenteerd wordt met vormen, leefbaarheid, duurzaamheid is legitiem nu de gangbare energiebronnen uitgeput raken of in ieder geval beschermd dienen te worden vanwege de opwarming van de aarde. We kunnen niet ongelimiteerd de aarde misbruiken. We hebben de plicht ervoor te zorgen een leefbare wereld achter te laten voor onze nazaten en de overheid heeft de plicht om daar serieuze middelen voor beschikbaar te stellen.
Bijkomend voordeel is dat dergelijke experimenten fantastisch studiemateriaal zijn voor architecten en kunstenaars. Kijk maar eens hoeveel studenten vanuit de hele wereld de Notre Dame du Haut in Frankrijk bezoeken.
Dat is een bedevaartkapel bij Ronchamp in de regio Bourgogne-Franche-Comté, beroemd vanwege zijn bijzondere vormgeving en ontworpen door de Zwitsers-Franse architect Le Corbusier die zich bezighield met architectonische proporties.
Als je in de buurt bent, zou ik ook hier zeker een kijkje gaan nemen. Deze kapel is net als de bolwoningen van Dries iets wat je echt in werkelijkheid moet ervaren. De contemplatie, de stilte, de eenheid met de natuur…, ik kan het je aanraden in deze hectische tijden.
De bollen doen me denken aan de ets van M.C. Escher waarin hij zichzelf portretteert in een spiegelende bol. Is deze ets misschien de inspiratiebron geweest van Dries?
Of moeten we een stuk verder terug in de tijd, naar de periode van Giotto, rond 1300, die ik jaren geleden ontmoette in een verhaal van de Nederlandse etser Han van Hagen tijdens een kunstreis naar Italië.
Giotto was een Italiaanse kunstenaar die leefde in het dorpje Vespignano nabij Florence, waar hij op jonge leeftijd als schaapsherder op het platteland werkte. Het verhaal gaat dat hij zonder verdere hulpmiddelen in één keer een perfect ronde cirkel kon tekenen.
Op een gegeven moment stuurt paus Bonifatius VIII (1294-1303) een afgezant naar Toscane die op zoek moet gaan naar een kunstenaar die het meest geschikt is om enkele fresco’s te schilderen. De afgezant ontmoet Giotto en vraagt hem iets te tekenen, zodat hij dat aan de paus kon laten zien. Giotto tekent hierop uit de vrije hand en zonder verdere hulpmiddelen dus een perfect ronde cirkel; de ‘O’ van Giotto.
In tegenstelling tot de afgezant was de paus onder de indruk want hij realiseerde zich hoe moeilijk het is om uit de vrije hand een vorm te tekenen die zo perfect is. Probeer zelf maar eens een perfecte cirkel uit de losse pols te tekenen.
De paus zag hierin de bijzondere kwaliteiten van de kunstenaar en Giotto kreeg de opdracht. Niet zo verwonderlijk, gezien de vele aureolen die hij moest schilderen op de fresco’s.
Of was de inspiratie voor het ontwerp van de bolwoningen bij Dries dichter bij huis te vinden en gewoon afkomstig van de Bossche bol van de bakker op de hoek?
Voor mij blijft Dries in ieder geval de Nederlandse Giotto van de 20e eeuw. Ik vind het geweldig dat hij zulke bijzondere woningen heeft nagelaten.
Z.T., Oost-Indische inkt, 24 x 32 cm, Ans Vianen, 2021
